Gustav Klimt Judith (1901) en Andrea Mantegna Judith (1495)
De femme fatale is een schoonheid, sensueel en uitdagend. Door haar verleidingskunsten kan een man haar onmogelijk weerstaan. Hij is weerloos tegenover haar magische kwaadaardige krachten. Zonder een spoor van mededogen leidt ze hem naar zijn ondergang. Femme fatales zijn verleidelijk en gevaarlijk en ze hebben het op mannen voorzien!
Dit vrouwbeeld kwam in de 19e eeuw op in Parijs. Een tijd waarin fatsoenlijke vrouwen niet zonder begeleiding de straat over mochten, fabrieksmeisjes ‘straatmeiden’ werden genoemd als ze niet uitkeken en de prostitutie welig tierde. Een tijd waarin de bewegingsruimte voor vrouwen strak aan banden lag en de vrouwenhaat in de maatschappij verankerd zat.
De femmes fatales waren een populair thema bij kunstenaars.
Kijk eens naar de verschillende afbeeldingen van Judith en Holofernes.
Een ultrakorte samenvatting van dit verhaal*: een stad is belegerd door het leger van Holofornes en de stadsmensen komen om van honger en dorst. De weduwe Judith pakt de laatste fles wijn die ze heeft en meldt zich bij het kamp van Holofernes buiten de stad. Dankzij haar schoonheid mag ze naar binnen en Holofernes ontvangt haar in zijn tent. Als hij door haar dronken is gevoerd snijdt ze hem de keel door, neemt zijn hoofd mee en bevrijdt haar stad.
Kijk eens hoe Judith is weergegeven door Andrea Mantegna in 1495. Judith lijkt meer een strijder dan een verleidelijke vrouw. Ze straalt uit dat ze heeft gedaan wat gedaan moest worden, zonder er plezier aan te beleven. Terwijl ze alweer gericht is op de volgende uitdaging, laat ze het afgesneden hoofd in een zak glijden.
Bij Gustav Klimt zien we in 1901 een heel andere Judith. Halfgeloken slaapkamerogen en een halfgeopende mond, uitdagend, sensueel, verleidelijk – en het duurt even voor je ziet dat ze een mannenhoofd vasthoudt – en nu zien we pas hoe koud en berekenend ze is. Dát is een femme fatale.
Uit mijn lezing over Gustav Klimt die ik vanaf 25 januari geef in woonzorgcentra voor ouderen.
*Uit de tijd van de Oudtestamentische verhalen; niet opgenomen in de Bijbel
Dit is een blog van Heleen Niele. Ik geef kunstlezingen voor ouderen. Activiteit voor senioren
Je kunt me boeken voor lezingen op de donderdagen, vrijdagen en zaterdagen.
Doorgaans om 11 uur, 15.30 uur en 19 uur.
Regio Amsterdam - Utrecht - Almere - Amersfoort.