BLOGS

Als je een béétje in kunst geïnteresseerd bent, kan het je niet zijn ontgaan dat er een tentoonstelling is over Frans Hals in het Rijks. Overal en nergens kun je lezingen bijwonen en de marketing van het Rijks is weer tip top in orde. Voor mijn gevoel is zo’n tentoonstelling dan zo alom aanwezig dat ik een wegtrekker dreig te krijgen (ken ik al, weet ik al, waarom zou ik nog naar die uitgekauwde werken gaan kijken) - geheel en al onterecht.

Twee jaar na zijn Ushering in banalities (wentelend in banaliteiten) in welke serie objecten  Jeff Koons gewone massaproducten in het groot had laten namaken en voor enorme bedragen had verkocht, deed hij het kunstje nog eens over (en daarna weer, en daarna weer…) met de balloon dogs.

Kijk eens naar deze close-up van twee oude monniken, met precisie geschilderd en met empathie. Ik liep ze tegen het lijf in Het Snijders- Rockoxhuis in Antwerpen. Ik weet niets van de mannen, ik weet niets van de context, noch iets over de schilder, dus ik doe mijn eigen aannames en raak ontroerd. Want ik zie twee kameraden die hun lange leven aan de heer gewijd hebben en elke dag meerdere keren de handen vouwen in gebed. Het leven heeft ze geen aardse goederen opgeleverd en geen vleselijke liefde (nemen we aan) maar wel broederschap, aanvaarding en een opgewekt gemoed. Zie ze daar zitten met al hun rimpels en vlekken en pukkels. Mooi toch?

Het is een bont gezelschap - de mensen die afkomen op mijn kunstlezingen in verzorgingshuizen. Een voormalig bankier, een techneut die vroeger bij een groot bedrijf werkte, een dame die een boekwinkel bezat, een oud-reclameman,  mensen die zelf hebben geschilderd maar dat niet meer durven, keurig nette dames en alternatievelingen.

Kijk eens naar de linkerbovenhoek van dit schilderij. Door het raam zien we de Eiffeltoren waar iemand vanaf springt. Deze gebeurtenis had werkelijk plaatsgevonden. Een Frans-Oostenrijkse kleermaker Franz Reichelt had een jas ontwikkeld waarmee je veilig vanaf grote hoogte naar beneden kon zeilen. Een parachutejas. 4 Februari 1912 ging hij zijn uitvinding demonstreren. Tot verbazing van zijn vrienden, stopte hij geen pop in de jas, maar trok hij hemzelf aan, zo zeker was hij van zijn zaak. Hij liet zich uitgebreid bekijken en fotograferen voor hij naar de eerste verdieping klom. Hij draalde toen hij eenmaal op de balustrade stond. Er was heel veel publiek toegestroomd. Toen waagde hij het erop. 57 Meter loodrecht naar beneden. Hartstikke dood.

Een pionier in het buiten schilderen was de Britse landschapsschilder Constable (1776-1837). Nog voordat de verftube (zie mijn vorige post/blog) was uitgevonden, ging hij al buiten schilderen. Hij nam medium en pigmenten mee om ter plekke olieverf te maken, en hij experimenteerde met kant-en-klare verf in varkensblazen.

Je staat er waarschijnlijk niet bij stil, maar ooit heeft iemand de uitknijpbare tube bedacht. Dat ging niet van de ene op de andere dag. Schilders maakten tot in de 19e eeuw doorgaans hun eigen verf. Ze mengden pigmenten met olie, even simpel gezegd, en ze maakten wat ze die dag nodig dachten te hebben. Een voorraad aanleggen ging niet.

Welkom bij mijn blog. Vandaag een korte overpeinzing over een schilderijtje dat ik afgelopen jaar in het Singer Museum in Laren zag hangen.

Edvard Munch (1863-1944) was een intens voelende man die hyperpersoonlijke schilderijen maakte. Hier zien we zijn zusje Johanne Sophie op haar sterfbed in 1877, 15 jaar oud, tubercolose. Een ziekte waar zijn moeder al aan was overleden toen hij vijf jaar oud was.

Welkom bij mijn blog! Vandaag wil ik vertellen over hoe de ene kunstenaar werd geïnspireerd door een andere.

Waarom richt ik mij met mijn lezingen over kunst speciaal op ouderen? Daar zijn een paar antwoorden op mogelijk. Eén ervan is – en dit klinkt misschien merkwaardig – dat cognitief ingestelde mensen er zo van kunnen opknappen.

Pure levensvreugde. Dat zag ik altijd als ik dit houten beeld uit de 50'er jaren van Marino Marini zag staan. Zodra ik het weer zag in het Kröller-Müller museum, begon ik te glimlachen. Kennelijk had ik nooit het bordje gelezen, wat ik de laatste keer wel deed. 'In dit werk steekt de ruiter zijn armen in paniek in de lucht. Het paard gooit zijn hoofd in de nek en lijkt de man af te willen werpen.' Een diametraal andere betekenis dan ik eraan toekende. Had ik het bordje nou maar nooit gelezen!

Welkom bij mijn blog! Vandaag duik ik in de intrigerende relatie tussen Mondriaan en de kleur groen. Ontdek hoe deze invloedrijke kunstenaar zich tijdens zijn carrière steeds verder verwijderde van de natuur en zijn schilderijen los kwamen te staan van de materiële werkelijkheid.

Zie hier de reclame-poster die Jan Toorop in 1894 maakte voor de Nederlandse Oliefabriek in Delft. Twee vrouwen waarvan er één de sla aanmaakt. Maar eigenlijk zie je vooral lijnen die de haren moeten voorstellen en extreem gestileerde jurken. Dit is art nouveau op zijn Nederlands waarin Jan Toorop – in elke stad is er wel een Jan Tooropstraat maar het grote publiek is zijn werk vergeten – een belangrijke speler was.

Ik zag een enorm wandtapijt (470 x 150 cm) hangen in het Dordrechts Museum. Hierboven zie je slechts een deel.

Zie deze man een pesthumeur hebben.

Voor mei ga ik een lezing voorbereiden over Jan Toorop. Een fascinerende, heel invloedrijke kunstenaar van rond 1900, die desondanks niet meer zo bekend is. En als eerste stuit ik  op deze tekening. Je ziet direct waarom een goed portret – met een menselijke hand op papier of doek gezet – iets heeft wat foto’s zelden in die mate hebben. Karakter, stemming, persoonlijkheid – en de handtekening van de maker.   

Beatrix was een kunstminnende koningin. Zij liet verschillende portretten van zichzelf maken door bekende Nederlandse kunstenaars. Maar dit is nou net een portret waartoe zij géén opdracht had gegeven.

’t Gooi wordt weleens het Land van Mauve genoemd, terwijl de schilder Anton Mauve slechts zes jaar in Laren heeft gewerkt.

‘De waarde van kunst in zorgsettings is lastig in kaart te brengen. In een recent afgerond onderzoek naar de waarde van kunst in de zorg stelden Leyden Academy en Amsterdam UMC vast dat er belangrijke waarden zoals plezier en verbinding ontstaan.’

Het is natuurlijk een kwestie van smaak. Van Dongen schilderde vaak de ogen van vrouwen net wat te groot. En soms ronduit overgroot. Ook vond hij het niet altijd nodig om de ogen ook maar enigszins realistisch af te beelden. De ogen van Van Dongen zijn een begrip. Maar toen ik afgelopen week* oog in oog met deze twee dames stond vond ik ze vooral een beetje eng.

Waterkou kennen we maar al te goed in Nederland. Grijs, vochtig en koud weer dat vergezeld gaat van een mottige geur. Een kilheid die in je botten gaat zitten. Niks winterpret, niks fijne wandeling. Mensen laten vliegensvlug hun hond uit en de kantoormensen haasten zich einde van de dag naar huis om daar met de gordijnen dicht onder een deken op de bank te kruipen.

In de tentoonstelling over Gustav Klimt en zijn inspiratiebronnen*, hing naast Judith dit werk van Franz von Stück. Klimt zou hierdoor zijn geïnspireerd. In een eerdere blog heb ik het al over Judith als femme fatale gehad.

Volg mij op:

Ook intellectuele* mensen kunnen te maken krijgen met geheugenproblemen of moeite krijgen met alledaagse handelingen. Soms zodanig dat ze moeten worden opgenomen in een oudereninstelling.

Gustav  Klimt Judith (1901) en Andrea Mantegna Judith (1495)

Als De Belgen zich niet hadden afgescheiden van Nederland, had er waarschijnlijk een schilderij van Rubens gehangen op de plek van Nachtwacht in het Rijksmuseum. Want Rubens was in eerste instantie geselecteerd als nationaal kunstenaar. Die man was algemeen erkend een van de grote Europese kunstenaars. Maar ja, hij was een Antwerpenaar. Dus toen Nederland vanaf 1830* zonder België verder moest is  er lang over nagedacht: welke kunstenaar kon het Koninkrijk der Nederlanden het beste vertegenwoordigen? Dat werd Rembrandt - vanwege de veelheid aan genres die hij beoefende - en  zo kon het gebeuren dat diens bijna vergeten Nachtwacht (die eigenlijk anders heet) de ereplaats kreeg in het Rijksmuseum. 

Met mijn neus stond ik op dit vrouwtje en haar baby toen er opeens een suppoost naast me opdook. In een reflex nam ik afstand, handen achter mijn rug, om aan te geven dat ik het begrepen had: ik zou niet meer zo dichtbij komen en niks aanraken. En, wat denkt u?' zei hij, en knikte met zijn hoofd naar het beeld, 'heeft ze lekker geslapen vannacht?'

In de dagen voor kerstmis vertel ik (Heleen Niele) in een verzorgingshuis het kerstverhaal aan ouderen.